گنجینه‌ای از آثار باستانی فلزی با قدمت بیش از ۳۰۰۰ سال، در تپه سوملو در غرب مجارستان کشف شده است که اطلاعات جدیدی در مورد شیوه‌های اجتماعی و آیینی جوامع عصر برنز و آهن ارائه می‌دهد.
مجله اینترنتی باستان شناس: این اکتشافات قابل توجه، شامل شش گنجینه مجزا، بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ توسط باستان‌شناسانی که با دقت در حال کاوش در این مکان بودند، انجام شد. این یافته‌ها که اخیراً در مجله Antiquity به تفصیل شرح داده شده‌اند، تپه سوملو را به عنوان یک مرکز مهم در طول این دوره‌های محوری برجسته می‌کنند.
تپه آتشفشانی خاموش سوملو با ارتفاع ۱۴۰۰ فوت که به طور برجسته‌ای از چشم‌انداز شهر وسپرم سر بر آورده و اکنون به خاطر تاکستان‌هایش مشهور است، مدت‌هاست که به اهمیت تاریخی خود اشاره دارد. در حالی که اکتشافات پراکنده مربوط به قرن نوزدهم اهمیت این مکان را نشان می‌داد، تحقیقات باستان‌شناسی سیستماتیک تا سال‌های اخیر محدود بود. اکنون، یک تیم اختصاصی به رهبری باستان‌شناس بنس سوس از مرکز مجموعه عمومی موزه ملی مجارستان، این تپه را به عنوان منبعی فوق‌العاده غنی از مواد مربوط به اواخر عصر برنز (۱۴۵۰-۸۰۰ پیش از میلاد) و اوایل عصر آهن (۸۰۰-۴۵۰ پیش از میلاد) آشکار کرده است.
تیم تحقیقاتی با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته بررسی، از جمله تشخیص فلز، بررسی‌های میدانی، کاوش مغناطیسی و اسکن لیزری هوایی (لیدار)، با دقت نقشه‌برداری و تجزیه و تحلیل این مکان را انجام داد. این رویکرد جامع منجر به بیش از ۹۰۰ شیء فلزی شد که عمدتاً در فلات جنوب شرقی تپه متمرکز بودند. نکته قابل توجه این است که پنج مورد از شش گنجینه کشف شده مربوط به اواخر عصر برنز و یکی مربوط به اوایل عصر آهن است. این مجموعه‌ها شامل مجموعه‌ای از مصنوعات مانند جواهرات، سنجاق سینه، دیسک‌های تزئینی که گمان می‌رود زینت‌های نظامی باشند و یک سرنیزه نادر از نوع آلپی است که در گنجینه اول یافت شده است.
حفظ استثنایی و زمینه رسوب‌گذاری این یافته‌ها به ویژه قابل توجه است. در یک کشف پیشگامانه برای منطقه، دو مورد از گنجینه‌ها (III و V) با دقت در گلدان‌های سرامیکی دفن شده بودند – روشی که مدت‌ها مورد ظن بود اما هرگز به طور قطعی برای این دوره در غرب مجارستان تأیید نشد. این ظروف سرامیکی با دقت حفاری شدند و متعاقباً در دانشگاه پانونیا تحت اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) قرار گرفتند تا چیدمان داخلی اشیاء تجزیه و تحلیل شود. علاوه بر این، توموگرافی نوترونی بر روی مصنوعات منتخب انجام شد تا بینشی در مورد تکنیک‌های ساخت آنها به دست آید و هرگونه نقص احتمالی شناسایی شود.
سوس بر اهمیت منحصر به فرد گنجینه پنجم تأکید کرد و اظهار داشت که این گنجینه «اولین شواهد از آداب و رسوم رسوب فلز محلی در طول گذار بین اواخر عصر برنز و اوایل عصر آهن» را ارائه می‌دهد. این گنجینه علاوه بر فلزکاری، حاوی مهره‌های کهربایی، عاج خوک و گراز و قطعاتی از پارچه و چرم نیز بود که بر ماهیت آیینی پیچیده این ذخایر تأکید می‌کند.
به گفته نویسندگان این مطالعه، سکونت مداوم در قله تپه در طول این دوره انتقالی، همانطور که از گنجینه‌ها مشهود است، فرضیات موجود در مورد الگوهای سکونت در منطقه را به چالش می‌کشد. انتظار می‌رود تجزیه و تحلیل‌های مداوم گاهشماری تایپی و تاریخ‌گذاری رادیوکربن، به ویژه از مواد آلی مانند استخوان‌های کشف شده در گنجینه اول، جدول زمانی دقیق‌تری از سکونت در این مکان ایجاد کند.
سازماندهی و لایه‌بندی عمدی اشیاء درون گنجینه‌ها، نشان‌دهنده‌ی یک سیستم پیچیده از رفتارهای آیینی و نمادین است که به‌طور بالقوه با یک طبقه‌ی جنگجوی نخبه مرتبط است. سوس و همکارانش معتقدند که تپه‌ی سوملو فرصتی بی‌نظیر برای بازتعریف درک ما از سنت‌های گنجینه‌سازی در طول دوره‌ی هالستات B در ترانسدانوبیا ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، تحقیقات از این ایده پشتیبانی می‌کند که تپه سوملو ممکن است به عنوان یک مکان مرکزی در شبکه سکونتگاه‌های اواخر عصر برنز عمل کرده باشد، که احتمالاً به عنوان یک مرکز قدرت برای جوامع قبیله‌ای یا طایفه‌ای عمل می‌کرده است. این موضوع با اکتشافات قبلی تپه‌های دفن یادبود در مجاورت آن تأیید می‌شود که نشان دهنده حضور افراد با جایگاه بالا است. در حالی که تیم هنوز وجود یک کارگاه تولید فلز را تأیید نکرده است، کشف قطعات ساختمانی به یک سکونتگاه دائمی‌تر اشاره دارد.
تحقیقات مداوم در تپه سوملو نویدبخش روشن‌تر شدن گاهشمار سکونت در آن و سنت‌های جذاب انباشت فلز است که از ویژگی‌های این مکان باستانی مهم بوده است. محققان امیدوارند که کارهای آینده به کشف اسرار نهفته در این تپه آتشفشانی ادامه دهد.
